فرآیند سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار

 

پس از اینکه سرمایه گذار، تصمیم خود را نسبت به سرمایه گذاری در خرید یک ورقه بهادار خاص، یا مجموعه ای از اوراق بهادار اتخاذ کرد، برای اجرای منظور خود بایستی به یکی از کارگزاران مراجعه کرده، دستور خرید یا فروش خود را به آنها ارائه دهد

 

-کارگزاران

 

کارگزاران اشخاصی حقیقی یا حقوقی هستند که نقش واسطه بین خریدار و فروشنده را در بازار بورس بازی می کنند. آنها در این نقش وظیفه یافتن خریدار برای فروشنده و فروشنده برای خریدار را بر عهده دارند. به عبارتی آنها عامل تطابق عرضه و تقاضا هستند. کارگزاران طی تشریفات و آزمون های متعدد و خاصی انتخاب می شوند و بنابراین در کار خود صلاحیت، مهارت و دانش لازم را دارا می باشند. کارگزاران وظایف متنوعی دارند که موارد زیر را در بر میگیرد:

 

1. انجام معامله: اجرای سفارش خرید برای خریداران و سفارش فروش برای فروشندگان
2. اداره حساب سرمایه گذاری اشخاص: شرکت های کارگزاری در برخی موارد نقش مدیریت حساب سرمایه گذاری اشخاص را ایفا می کنند.
3. مشاوره و راهنمایی: کارگزاران با دسترسی نسبتاً وسیع و سریع تر به اطلاعات و با داشتن کارشناسان متخصص معمولاً خدمات اطلاعاتی قابل توجهی به مشتریان ارائه می دهند.
4. معرفی شرکت ها برای پذیرش در بورس

 

-معیارهای انتخاب کارگزار

1. قابلیت انجام سریع سفارش مشتری
2. داشتن اطلاعات مربوط و کافی
3. داشتن سیستم های داخلی مناسب

 

- فرآیند دریافت و اجرای سفارش

 

بعد از انتخاب کارگزار مناسب، نوبت به ارائه سفارش خرید یا فروش می رسد. سفارشات مشتریان از طریق فرم هایی که توسط سازمان بورس در اختیار کارگزاران قرار می گیرد ارائه می شود. در صورتیکه سفارش مزبور خرید باشد، همزمان با ارائه سفارش، مشتری باید وجهی معمولاً به اندازه خرید مورد نظر خود را به حساب شرکت کارگزاری پرداخت نماید. در حالت سفارش فروش، مشتری باید علاوه بر فرم سفارش فروش، فرم دیگری که وکالتنامه فروش نامیده می شود را نیز تکمیل کند.

- سفارش های خرید و فروش

فرم های سفارشات خرید و فروش فرم هایی هستند که رابطه حقوقی و قراردادی بین مشتریان و کارگزار در امر خرید یا فروش را تعیین و تعریف می کنند و به همین دلیل تکمیل صحیح و دقیق آنها (چه خرید و چه فروش) از اهمیت خاصی برخوردار است. این فرم ها معمولاً از دو قسمت تشکیل می شوند. یک قسمت چاپی که معمولاً در تمام فرم ها یکسان و مشابه است و یک قسمت جاهای خالی که مشتریان اطلاعات مورد نظر خود در قرارداد معامله را در آنها درج می کنند.

با توجه به شروطی که می توان در قسمت قیمت گنجاند، انواع سفارش زیر به وجود می آید:

1- سفارش به قیمت بازار

در صورتیکه کلمه “روز” یا “جاری” در قسمت بهای سهام درج شود، سفارش به قیمت بازار شکل می گیرد. بر اساس این نوع سفارش، معامله با بهترین قیمت رایج در بازار صورت می گیرد و با این شیوه قیمت گذاری، کارگزار سعی خواهد کرد در حالت خرید، سهم مورد نظر را به پایین ترین قیمت خریداری کند و در حالت فروش، آن را به بالاترین قیمت به فروش رساند. این شیوه تعیین قیمت خرید و فروش، معمولاً انعطاف عمل زیادی را برای کارگزار ایجاد می کند و بنابراین سرعت زیادی به معامله می بخشد. ولی در عین حال, برای مشتریان این خطر را نیز دارد که ممکن است قیمت معاملاتی نسبت به قیمت مورد نظر مشتری متضرر گردد.

2- سفارش قیمت معین

مشتری می تواند قیمت خاصی را در قسمت خالی مربوط درج کند. در این صورت سفارش به قیمت مشخص به وجود می آید. طبق این نوع سفارش، کارگزار تنها در قیمت خاص مورد نظر مشتری اقدام به معامله خواهد کرد. این شیوه تعیین قیمت، احتمال تغییر قیمت را کاهش می دهد ولی موجب می شود انعطاف عمل کارگزار در معامله نیز کم شود.

3- سفارش محدود

مشتری می تواند در قسمت قیمت، سقف یا کف قیمت تعیین کند. (مثلاً حداکثر ..................... ریال برای خرید و یا حداقل ..................... ریال برای فروش). با این شیوه عمل، انعطاف عمل کارگزاران در محدوده قیمت تعیین شده تا حدودی بیشتر شده، انجام سفارش نیز تسریع می شود. از طرفی مشتری نیز اطمینان بیشتری نسبت به دامنه قیمت معاملاتی و قیمت معامله خواهد یافت.

- اجرای سفارش مشتریان

پس از اینکه کد معاملاتی مشتری به وسیله کارگزار تعیین یا توسط بورس صادر شد، کارگزار یا نماینده وی، سفارش مشتری را وارد بازار می کند.

شبکه ارتباطات رایانه ای تشکیل دهنده بازار، توسط برنامه ای که به آن سیستم اجرای اتوماتیک سفارشات می گویند و نسبت به قواعد بازار و آیین نامه معاملات در حدی که به آن برنامه داده شده تسلط دارد، معاملات را انجام می دهد. روشی که سیستم از آن پیروی می کند دقیقاً مشابه سیستم معاملات تالار و مبتنی بر نوعی حراج دوگانه است. در این سیستم، معامله وقتی انجام خواهد شد که قیمت فروش و قیمت خرید دقیقاً مساوی یکدیگر گردند. بر اساس قواعد حراج، این سیستم به طور معمولی معاملات خرید را به حداقل قیمت و معاملات فروش را به حداکثر قیمت به انجام می رساند.

سفارشات خرید و فروش که توسط کارگزاران برای معامله وارد سیستم می شود، هریک وارد لیست مجزا می گردد. این سفارشات اول بر اساس قیمت خرید و فروش و دوم بر مبنای زمان ورود، در صف خریداران یا فروشندگان قرار می گیرند. در حالت خرید، اگر خریداری به قیمت بالاتر از دیگران بخرد، در صف خریداران، جلوتر از همه قرار خواهد گرفت (به ترتیب نزولی) و در حالت فروش، اگر فروشنده ای ارزانتر از دیگران بفروشد، نفر اول فروشندگان خواهد شد. (به ترتیب صعودی)

• کد شرکت: برای تسهیل انجام معاملات توسط سیستم کامپیوتری، برای هر شرکت نماد خاصی طراحی شده که متشکل از چند حرف می باشد. اولین حرف این نماد، مشخصه صنعت یا گروهی است که شرکت در قالب آن فعالیت می کند. سایر حروف نیز تلخیصی است از نام شرکت و معمولاً به گونه ای انتخاب می شود که به خوبی نام شرکت اصلی را تداعی کند. مثلاً نماد “وبشهر” که مختص “شرکت توسعه صنایع بهشهر” است، بر اساس اولین حرف “و” نشان می دهد که شرکت در گروه شرکت های سرمایه گذاری (واسطه مالی) است و سایر حروف بهشهر نیز مخففی است از نام توسعه صنایع بهشهر یا مثلاً “غپارس” نشان می دهد که شرکت در گروه صنایع “غذایی” فعالیت می کند و “پارس” آن مبین “روغن نباتی” پارس است.

در صورتیکه به جای سهم، حق تقدم آن معامله شود، در آخر این کد یا نماد، معمولاً حرف “ح” که نشان دهنده حق تقدم آن سهم است درج می شود. مانند “وبشهرح” که معرف حق تقدم توسعه صنایع بهشهر است.

هزینه انجام معاملات

هزینه ای که مشتریان برای انجام معامله متحمل می شوند برای سفارشات خرید و فروش تا حدودی متفاوت است. در حال حاضر برای سفارشات خرید، مبلغی که خریدار می پردازد، عبارت است از 4/0% ارزش خرید بابت کارمزد کارگزار و مبلغ 15/0% ارزش خرید بابت کارمزد گسترش بورس است.

برای سفارشات فروش، علاوه بر دو مورد کارمزد کارگزار و کارمزد گسترش بورس، 5/0% مالیات فروش نیز وجود دارد. حداقل کارمزد کارگزار15000 ریال و حداکثر آن 100 میلیون ریال می باشد.